Pracownia Pryzmat

Zaburzenia ze spektrum autyzmu - diagnoza i terapia

Autyzm u dorosłych to zaburzenie, które charakteryzuje się trudnościami w komunikacji i interakcjach społecznych, ograniczonymi i powtarzalnymi wzorcami zachowań, zainteresowań i aktywności. Osoby w spektrum autyzmu często mają problemy z odczytywaniem i wyrażaniem emocji, rozumieniem niewerbalnych sygnałów, nawiązywaniem i utrzymywaniem relacji. Mogą też wykazywać sztywność myślenia, przywiązanie do rutyny oraz nadwrażliwość sensoryczną.
Ważne jest podkreślenie, że autyzm to spektrum zaburzeń – oznacza to, że objawy i ich nasilenie mogą znacząco różnić się u poszczególnych osób. Niektórzy dorośli z autyzmem prowadzą w miarę samodzielne życie, pracują, zakładają rodziny. Inni wymagają znacznego wsparcia w codziennym funkcjonowaniu.

Diagnoza autyzmu u dorosłych

Diagnozowanie autyzmu u dorosłych bywa trudniejsze niż u dzieci. Wiele osób przez lata wypracowuje strategie kompensacyjne, maskujące objawy. Część nigdy nie otrzymała właściwej diagnozy, będąc postrzeganymi jako „dziwaczne” czy „aspołeczne”. Diagnoza autyzmu u dorosłych opiera się na szczegółowym wywiadzie klinicznym, obserwacji zachowania, testach psychologicznych i kwestionariuszach. Ważne jest, by prowadziła ją osoba doświadczona w pracy z dorosłymi z zaburzeniami ze spektrum autyzmu.

Objawy autyzmu u dorosłych

Objawy autyzmu u dorosłego mogą przejawiać się w różnych sferach życia. W obszarze komunikacji i interakcji społecznych często obserwuje się:

  • Trudności w inicjowaniu i podtrzymywaniu rozmowy
  • Dosłowne rozumienie języka, problemy z metaforami, ironią, żartami
  • Ograniczony kontakt wzrokowy, ubogą mimikę i gestykulację
  • Trudności z rozumieniem i przestrzeganiem niepisanych zasad społecznych
  • Ograniczone zainteresowanie relacjami, preferencję do samotności

W sferze wzorców zachowań i zainteresowań objawy spektrum autyzmu u dorosłych mogą obejmować:

  • Silne przywiązanie do rutyny, rytuałów, schematów działania
  • Wąskie, intensywne zainteresowania, gromadzenie wiedzy na dany temat
  • Powtarzalne ruchy ciała (np. kołysanie, trzepotanie dłońmi)
  • Nadwrażliwość sensoryczną (na dźwięki, tekstury, smaki itp.)

Ważne jest podkreślenie, że sama obecność pojedynczych objawów nie przesądza o diagnozie autyzmu. Muszą one współwystępować, utrzymywać się w czasie i znacząco wpływać na funkcjonowanie danej osoby.

Autyzm u kobiet

Przyjęto się zakładać, że autyzm dotyczy przede wszystkim płci męskiej. Dopiero w ostatnich latach zaczęto rozpoznawać to zaburzenie także wśród dziewczynek i kobiet. Aktualne badania w tym obszarze wskazują, że objawy autyzmu u płci żeńskiej przejawiają się w inny sposób. Stwierdzono, że dziewczęta:

  • są w większym stopniu dotknięte zaburzeniami neuropoznawczymi (istnieją bardziej nasilone problemy z teorią umysłu, funkcjami wykonawczymi)
  • częściej osiągały w testach niższy wynik IQ niż chłopcy z autyzmem
  • wykazują mniej cech przypisywanych typowo kobietom
  • częściej wycofują się w świat fantazji
  • lepiej radzą sobie w zabawach “w udawanie”
  • przejawiają więcej zachowań kompensujących objawy, przez co ich trudności (zwłaszcza w funkcjonowaniu społecznym) mogą być mniej widoczne. Potrafią lepiej wykorzystać systematyczność swoich mózgów do analizowania i kopiowania zachowań innych
  • w porównaniu do chłopców z autyzmem wolniej hamują reakcję, co może przekładać się na większą impulsywność, skłonność do podejmowania ryzyka, większe trudności z planowaniem i podejmowaniem decyzji
  • rzadziej przejawiają ograniczone, powtarzalne wzorce zachowań
  • przejawiają większą aktywność w życiu, większą “gadatliwość” w sytuacjach społecznych
  • potrafią sprawniej maskować objawy autystyczne z powodu większej samoświadomości oraz lepiej rozwiniętych zdolności autoreferencyjnych
  • lepiej rozumieją oczekiwania społeczne, częściej je spełniają
Dodatkowo należy zwrócić uwagę na trudność w diagnozie dziewcząt. Większość testów wykrywających autyzm zostało opracowanych na bazie męskiego profilu autyzmu. Przez to nie są tak samo czułe na objawy występujące u płci żeńskiej i mogą pokazywać zafałszowany obraz rzeczywistości.

Terapia indywidualna dorosłych z autyzmem w Pracowni PRYZMAT

Praca terapeutyczna koncentruje się także na rozwijaniu umiejętności społecznych i komunikacyjnych. Pacjent uczy się odczytywać i wyrażać emocje, rozumieć niepisane zasady interakcji, inicjować i podtrzymywać rozmowę. Ćwiczy elastyczność myślenia, radzenie sobie ze zmianami i nieprzewidywalnością. Ważne jest także wzmacnianie mocnych stron, zainteresowań i talentów pacjenta. Terapia w maksymalnym stopniu powinna opierać się na wzmacnianiu istniejących zasobów oraz nauce samoregulacji (np przewidywanie kiedy wystąpi “meltdown”)

Życie z autyzmem bywa pełne wyzwań – w relacjach, pracy, codziennym funkcjonowaniu. Jednak dzięki odpowiedniej diagnozie i terapii możliwe jest znaczące podniesienie jakości życia, realizacja celów i odnalezienie swojego miejsca w świecie. Pamiętaj, że nie musisz radzić sobie z tym sam.

W Pracowni Psychoterapii PRYZMAT znajdziesz doświadczonych terapeutów, gotowych towarzyszyć Ci w tej drodze. Dzięki terapii indywidualnej możesz lepiej zrozumieć siebie, nauczyć się nowych umiejętności i strategii radzenia sobie. Umów się na konsultację i zacznij drogę do bardziej satysfakcjonującego życia.