Zaburzenia lękowe
(diagnoza i terapia)
Rodzaje zaburzeń lękowych
Wśród najczęstszych zaburzeń lękowych wyróżniamy:
- Zaburzenie lękowe uogólnione (GAD) – przewlekły, nadmierny niepokój i zamartwianie się codziennymi sprawami. Lęk występuje przez większą część dnia i jest trudny do opanowania.
- Napady paniki – nawracające, niespodziewane epizody intensywnego lęku, którym towarzyszą objawy somatyczne (np. kołatanie serca, duszność, zawroty głowy) i poczucie zagrożenia. Czasami mylone są z chorobami somatycznymi (np kardiologicznymi, neurologicznymi) będąc powodem szukania pomocy u lekarzy lub w szpitalach.
- Fobie – silny, irracjonalny lęk przed określonymi obiektami lub sytuacjami (np. wysokością, zwierzętami, lataniem). Szczególnym rodzajem jest fobia społeczna, związana z obawą przed oceną i zawstydzeniem w sytuacjach ekspozycji społecznej. Osoba cierpiąca z powodu fobii ma trudność w sytuacjach ekspozycji społecznej, w kontakcie z nowymi, nieznanymi osobami, co prowadzi ją do unikania tych sytuacji. Unikanie z kolei utrwala lek prowadząc do eskalacji objawów.
- Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne (OCD) – występowanie natrętnych, powtarzających się myśli (natręctw) i/lub zachowań (kompulsji), podejmowanych w celu zneutralizowania lęku. Najczęściej dotyczą one obaw przed zabrudzeniem i zakażeniem. Osoba z OCD stosuje rytuały, aby zmniejszyć swoje obawy, co działa na chwilę, jednak w dłuższej perspektywie nasila OCD.
- Agorafobia – lęk przed otwartymi przestrzeniami, tłumem, podróżowaniem, będący często konsekwencją napadów paniki.
- Lęk o zdrowie (hipochondria) – nadmierna koncentracja na swoim zdrowiu, przejawiająca się nieuzasadnionym lękiem przed chorobami i powtarzającymi się badaniami lekarskimi.
Każde z tych zaburzeń ma swoją specyfikę objawów i przebiegu, dlatego tak ważna jest indywidualna diagnoza i plan terapii. Poza tym często objawy współwystępują, tworząc specyficzną dla danej osoby konstelację problemów.
Przyczyny i konsekwencje zaburzeń lękowych
Etiologia zaburzeń lękowych jest złożona i wieloczynnikowa. Wśród przyczyn wymienia się czynniki biologiczne (np. predyspozycje genetyczne, zaburzenia neuroprzekaźników), psychologiczne (np. traumatyczne doświadczenia, deficyty w radzeniu sobie ze stresem) oraz społeczno-kulturowe (np. szybkie tempo życia, wysokie wymagania). Zaburzenia lękowe często współwystępują z innymi problemami psychicznymi, takimi jak depresja czy uzależnienia.
Przewlekły lęk znacząco obniża jakość życia, utrudnia codzienne funkcjonowanie, relacje interpersonalne i aktywność zawodową. Prowadzi do wycofania społecznego, unikania wyzwań i ograniczenia aktywności. Na poziomie somatycznym skutkuje przewlekłym napięciem mięśniowym, problemami ze snem, bólami głowy czy dolegliwościami żołądkowo-jelitowymi. Dlatego tak ważne jest odpowiednio wczesne rozpoznanie problemu i podjęcie leczenia